Project CHIRP
Onderzoek naar
achteruitgang Scholekster
achteruitgang Scholekster
Nieuwsoverzicht
25-10-2022
Zendergegevens Scholekster openbaar gemaakt
13-09-2022
Symposium Scholekster
04-05-2022
Demografische oorzaken achteruitgang scholeksterpopulatie Schiermonnikoog
14-03-2022
Aanpassingsvermogen in een veranderende wereld
31-01-2022
Scholeksters vermijden verstoorde hoogwatervluchtplaats
27-01-2022
Relatie tussen hoogwatervluchtplaats, foerageergebied en voedsel
01-10-2021
Handleiding voor het kwantificeren van lichaamsconditie
14-09-2021
“Broedkolonie” Scholeksters op Ameland
24-08-2021
Broeddispersie bij Scholeksters
24-08-2021
Verstoring door vliegverkeer heeft meestal geen effect op overleving
23-02-2021
Inefficiënte scholeksters hebben meer last van verstoring
24-09-2020
Hoeveel last hebben wadvogels van vliegtuigen?
04-12-2019
Gevolgen van voedsel specialisatie voor foerageerpatronen
19-11-2019
Scholekster weekend 2020 Groningen
11-11-2019
Overwinteringsgebieden van in Nederland broedende Scholeksters
03-06-2019
Effect van slijtage en verlies van kleurringen op overlevingsschattingen
04-05-2019
Scholekster op het dak
26-03-2019
AviNest App: Nu beschikbaar in de Play Store
25-02-2019
Migratie en overleving van Scholeksters in Nederland
21-12-2018
Is het landbouwgebied een valkuil voor de scholekster?
16-12-2018
Ook in 2018 goed broedseizoen in de Buurdergrie op Ameland
29-11-2018
De eerste bevindingen zenderonderzoek scholeksters in Assen
06-11-2018
Geef je nu op voor het 9e Scholeksterweekend!
16-10-2018
Verslag CHIRP vrijwilligersdag 2018
20-08-2018
Van Vlieland naar Texel, Apeldoorn of Scandinavië en weer terug
18-07-2018
Uitnodiging CHIRP vrijwilligersdag 13 oktober 2018
05-04-2018
Op en neer van Vlieland naar broedgebieden
13-03-2018
IJs Waddenzee zorgt voor lokale verplaatsing gezenderde scholeksters
06-03-2018
Successful winter catches 2018: More than 700 oystercatchers ringed!
13-02-2018
Nature Today: Texelse graslanden trekken scholeksters van Vlieland
11-01-2018
Welke Vliehors-scholeksters weten de weg naar Texel?
27-12-2017
42 scholeksters gezenderd op de Vliehors
06-11-2017
Aankondiging Scholeksterweekend 2018
18-10-2017
Hoe snel en hoog trekken Noordelijke scholeksters?
02-09-2017
Steeds meer zendervogels terug(gevonden) in de Waddenzee
20-08-2017
Verslag CHIRP vrijwilligersdag 2017
26-07-2017
Viermaal is scheepsrecht voor scholekster in Friesland
06-07-2017
Update zendervogels Vliehors
29-06-2017
Overleving en migratie van scholeksters in Nederland
27-06-2017
CHIRP vrijwilligersdag: 19 augustus 2017!
12-06-2017
Update: CHIRP-broedseizoen
09-06-2017
Broedvogels op de Vliehors: Nieuwe zenders en storm
21-04-2017
Wat deden de gezenderde scholeksters afgelopen winter?
13-04-2017
Update CHIRP-scholekster waarnemingen
12-04-2017
Ringaflezingen met BirdRing direct naar Wadertrack!
10-04-2017
Zegt snavelkleur iets over conditie?
16-03-2017
Gezenderde scholekster Wietske teruggevonden
14-03-2017
Woerden valt niet in de smaak bij gezenderde scholekster
07-03-2017
De wintervangsten zijn afgesloten!
23-02-2017
Nieuwe kleurringcodes in Wadertrack
13-02-2017
Vroege Vogels reportage over gezenderde scholeksters
10-02-2017
Productie kleurringstrengen in volle gang
10-02-2017
UvA-BiTS pagina online
10-02-2017
Succesvolle eerste wintervangsten
10-02-2017
Nieuwe kleurringcodes
25-10-2022
Zendergegevens Scholekster openbaar gemaakt
13-09-2022
Symposium Scholekster
04-05-2022
Demografische oorzaken achteruitgang scholeksterpopulatie Schiermonnikoog
14-03-2022
Aanpassingsvermogen in een veranderende wereld
31-01-2022
Scholeksters vermijden verstoorde hoogwatervluchtplaats
27-01-2022
Relatie tussen hoogwatervluchtplaats, foerageergebied en voedsel
01-10-2021
Handleiding voor het kwantificeren van lichaamsconditie
14-09-2021
“Broedkolonie” Scholeksters op Ameland
24-08-2021
Broeddispersie bij Scholeksters
24-08-2021
Verstoring door vliegverkeer heeft meestal geen effect op overleving
23-02-2021
Inefficiënte scholeksters hebben meer last van verstoring
24-09-2020
Hoeveel last hebben wadvogels van vliegtuigen?
04-12-2019
Gevolgen van voedsel specialisatie voor foerageerpatronen
19-11-2019
Scholekster weekend 2020 Groningen
11-11-2019
Overwinteringsgebieden van in Nederland broedende Scholeksters
03-06-2019
Effect van slijtage en verlies van kleurringen op overlevingsschattingen
04-05-2019
Scholekster op het dak
26-03-2019
AviNest App: Nu beschikbaar in de Play Store
25-02-2019
Migratie en overleving van Scholeksters in Nederland
21-12-2018
Is het landbouwgebied een valkuil voor de scholekster?
16-12-2018
Ook in 2018 goed broedseizoen in de Buurdergrie op Ameland
29-11-2018
De eerste bevindingen zenderonderzoek scholeksters in Assen
06-11-2018
Geef je nu op voor het 9e Scholeksterweekend!
16-10-2018
Verslag CHIRP vrijwilligersdag 2018
20-08-2018
Van Vlieland naar Texel, Apeldoorn of Scandinavië en weer terug
18-07-2018
Uitnodiging CHIRP vrijwilligersdag 13 oktober 2018
05-04-2018
Op en neer van Vlieland naar broedgebieden
13-03-2018
IJs Waddenzee zorgt voor lokale verplaatsing gezenderde scholeksters
06-03-2018
Successful winter catches 2018: More than 700 oystercatchers ringed!
13-02-2018
Nature Today: Texelse graslanden trekken scholeksters van Vlieland
11-01-2018
Welke Vliehors-scholeksters weten de weg naar Texel?
27-12-2017
42 scholeksters gezenderd op de Vliehors
06-11-2017
Aankondiging Scholeksterweekend 2018
18-10-2017
Hoe snel en hoog trekken Noordelijke scholeksters?
02-09-2017
Steeds meer zendervogels terug(gevonden) in de Waddenzee
20-08-2017
Verslag CHIRP vrijwilligersdag 2017
26-07-2017
Viermaal is scheepsrecht voor scholekster in Friesland
06-07-2017
Update zendervogels Vliehors
29-06-2017
Overleving en migratie van scholeksters in Nederland
27-06-2017
CHIRP vrijwilligersdag: 19 augustus 2017!
12-06-2017
Update: CHIRP-broedseizoen
09-06-2017
Broedvogels op de Vliehors: Nieuwe zenders en storm
21-04-2017
Wat deden de gezenderde scholeksters afgelopen winter?
13-04-2017
Update CHIRP-scholekster waarnemingen
12-04-2017
Ringaflezingen met BirdRing direct naar Wadertrack!
10-04-2017
Zegt snavelkleur iets over conditie?
16-03-2017
Gezenderde scholekster Wietske teruggevonden
14-03-2017
Woerden valt niet in de smaak bij gezenderde scholekster
07-03-2017
De wintervangsten zijn afgesloten!
23-02-2017
Nieuwe kleurringcodes in Wadertrack
13-02-2017
Vroege Vogels reportage over gezenderde scholeksters
10-02-2017
Productie kleurringstrengen in volle gang
10-02-2017
UvA-BiTS pagina online
10-02-2017
Succesvolle eerste wintervangsten
10-02-2017
Nieuwe kleurringcodes
13-09-2019
Auteur: Hans Linssen
Overwinterende scholeksters in de Waddenzee worden blootgesteld aan verschillende typen verstoringen: Recreanten, vaartuigen, luchtverkeer en roofvogels kunnen voor verstoring zorgen. Tijdens CHIRP proberen we met een combinatie van veldobservatie en zenderonderzoek de schaal van verstoring en de consequenties ervan voor het energiebudget en overleving van scholeksters in kaart te brengen. Daarvoor moet verder gekeken worden dan het moment van verstoring alleen. Naast de vlucht die direct volgt op verstoring, is ook wat vogels doen in de uren na een verstoring bepalend voor het energiebudget. Blijft een vogel lang onrustig rondvliegen of juist stil zitten na een verstoring? Gegevens van gezenderde scholeksters stelde ons in staat om deze vraag te beantwoorden.
Rustende scholeksters op de Vliehors, met rechts in de groep een geringd en gezenderd individu.
Observaties en GPS zenders
Ons onderzoek vindt plaats op de Vliehors op Vlieland, een zandvlakte die doordeweeks fungeert als oefenterrein van de Luchtmacht en in het weekend geopend is voor recreanten. De Vliehors is in de winter een toevluchtsoord voor duizenden scholeksters, rosse grutto’s, wulpen en andere watervogels tijdens hoogwater. In het najaar van 2017 observeerden we er scholeksters op hoogwatervluchtplaatsen (Figuur 1), waarbij we noteerden welke verstoringsbronnen er voorkwamen in het gebied en welke verplaatsingen in groepen scholeksters ze teweeg brachten. Deze observatiegegevens koppelden we vervolgens aan de GPS-tracks van zendervogels die op de Vliehors aanwezig waren en verstoord werden. Zo konden we de precieze beweging in kaart brengen van vogels voor, tijdens en na verstoring.
Figuur 1. Plattegrond van het studiegebied met de drie hoogwatervluchtplaatsen (Kroonpolder, Nulpunt en Tankdoel), de twee locaties van voornaamste Luchtmacht-activiteit en ons observatiepunt. © Google.
Verstoringen in 2017
Eerst een beeld van de verstoringsdruk op de Vliehors in het najaar van 2017: In 181 uur observeerden we 115 verstoringen van scholeksters, uitgesplitst weergegeven in Tabel 1. Menselijke verstoringen op de Vliehors werden voor 80% door activiteiten van de Luchtmacht en voor 20% door recreanten veroorzaakt. Aan de hand van periodieke tellingen die we uitvoerden tijdens de observaties berekenden we dat een scholekster gemiddeld 0.16 keer per uur verstoord werd. Dit aantal ligt lager dan het aantal geobserveerde verstoringen per uur, omdat de meeste verstoringen maar een deel van de scholeksters betrof. Scholeksters werden gemiddeld 0.06 keer per uur door menselijke activiteiten en 0.1 keer per uur door een natuurlijke bron (roofvogels of een onbekende verstoringsbron) verstoord. In totaal komt dit voor een individu neer op ongeveer één menselijke verstoring per 15 uur overtijen, dus (uitgaande van een hoogwater periode van 6 uur) eens per tweeënhalve hoogwaterperiodes.
Tabel 1 Overzicht van waargenomen verstoringen van scholeksters per verstoringsbron, in het najaar van 2017. (LM) betekent dat de verstoringsbron behoort tot de Luchtmacht.
Vliegafstand na verstoring
Een verstoring zorgde er voor dat een scholekster na opvliegen een afstand van enkele honderden meters aflegde. De vliegafstanden zijn per verstoringsbron weergegeven in Figuur 2. Afstanden die scholeksters vlogen waren groter na een verstoring door luchtmacht, maar door de grote variatie in vluchtafstanden niet significant verschillend van verstoringen door wandelaars of natuurlijke bronnen.
Figuur 2. Gemiddelde directe vliegafstanden door verschillende verstoringsbronnen, met standaardfouten. Ter vergelijking geeft de eerste staaf onverstoorde beweging weer. De getallen in de staven geven steekproefgroottes weer.
Verplaatsingsafstanden tijdens de hele hoogwaterperiode
Onder onverstoorde omstandigheden worden verplaatsingsafstanden van scholeksters tijdens hoogwater bepaald door de hoogte van de waterstanden, aangezien groepen vogels met de waterlijn meeschuiven. We onderzochten of verstoring ook de totale afstand beïnvloedt die scholeksters tijdens hoogwater afleggen. We vergeleken de totale afstand die een scholekster tijdens een hoogwaterperiode aflegde (gemiddeld ongeveer 2 km) met de afstand die de scholekster aflegde als directe reactie op verstoring. Directe verplaatsing door verstoring bleek één op één gereflecteerd te worden in de totale afstand van de hele hoogwaterperiode. Dat betekent dat een vogel die door een verstoring bijvoorbeeld 400m verplaatst, in de totale hoogwaterperiode ook 400m meer aflegt. Wat afgelegde afstand betreft wordt het directe effect van de verstoring dus niet gecompenseerd, maar ook niet verergerd in de uren na de verstoring. Daadwerkelijke verstoring kwam echter niet veel voor, en in de praktijk leek de totaal afgelegde afstand tijdens een hoogwaterperiode sterker bepaald te worden door waterhoogte (hoger water dwingt vogels verder landinwaarts) en de specifieke hoogwatervluchtplaats waarop een vogel zich bevond (vogels op Nulpunt en Tankdoel bewogen meer dan die op Kroonpolder, omdat de zandvlakte op die locaties breder is).
Een eerste schatting van energetische kosten
Met gebruik van gegevens uit bestaande literatuur maakten we een schatting van de energetische kosten van verstoring. Verstoring door menselijke activiteiten op de Vliehors impliceren extra energiekosten ter grootte van ongeveer 0.1% van het dagelijkse energiebudget. Het zou per dag gemiddeld een halve minuut extra foerageren vereisen om die kosten te compenseren. Deze resultaten geven weer dat effecten van verstoring op overtijende scholeksters op de Vliehors gemiddeld genomen minimaal zijn. Verder onderzoek moet uitwijzen of er incidenteel grote verstoringen plaatsvinden die een groter effect hebben en hoe de verstoring van scholeksters zich verhoudt met die van andere soorten. Een aanstaande publicatie van CHIRP zal dieper ingaan op verstoringsfrequenties en de vergelijking tussen verschillende soorten.
Het artikel is gepubliceerd in Avian Research en vrij te downloaden: Link.
Auteur: Hans Linssen
Overwinterende scholeksters in de Waddenzee worden blootgesteld aan verschillende typen verstoringen: Recreanten, vaartuigen, luchtverkeer en roofvogels kunnen voor verstoring zorgen. Tijdens CHIRP proberen we met een combinatie van veldobservatie en zenderonderzoek de schaal van verstoring en de consequenties ervan voor het energiebudget en overleving van scholeksters in kaart te brengen. Daarvoor moet verder gekeken worden dan het moment van verstoring alleen. Naast de vlucht die direct volgt op verstoring, is ook wat vogels doen in de uren na een verstoring bepalend voor het energiebudget. Blijft een vogel lang onrustig rondvliegen of juist stil zitten na een verstoring? Gegevens van gezenderde scholeksters stelde ons in staat om deze vraag te beantwoorden.
Rustende scholeksters op de Vliehors, met rechts in de groep een geringd en gezenderd individu.
Observaties en GPS zenders
Ons onderzoek vindt plaats op de Vliehors op Vlieland, een zandvlakte die doordeweeks fungeert als oefenterrein van de Luchtmacht en in het weekend geopend is voor recreanten. De Vliehors is in de winter een toevluchtsoord voor duizenden scholeksters, rosse grutto’s, wulpen en andere watervogels tijdens hoogwater. In het najaar van 2017 observeerden we er scholeksters op hoogwatervluchtplaatsen (Figuur 1), waarbij we noteerden welke verstoringsbronnen er voorkwamen in het gebied en welke verplaatsingen in groepen scholeksters ze teweeg brachten. Deze observatiegegevens koppelden we vervolgens aan de GPS-tracks van zendervogels die op de Vliehors aanwezig waren en verstoord werden. Zo konden we de precieze beweging in kaart brengen van vogels voor, tijdens en na verstoring.
Figuur 1. Plattegrond van het studiegebied met de drie hoogwatervluchtplaatsen (Kroonpolder, Nulpunt en Tankdoel), de twee locaties van voornaamste Luchtmacht-activiteit en ons observatiepunt. © Google.
Verstoringen in 2017
Eerst een beeld van de verstoringsdruk op de Vliehors in het najaar van 2017: In 181 uur observeerden we 115 verstoringen van scholeksters, uitgesplitst weergegeven in Tabel 1. Menselijke verstoringen op de Vliehors werden voor 80% door activiteiten van de Luchtmacht en voor 20% door recreanten veroorzaakt. Aan de hand van periodieke tellingen die we uitvoerden tijdens de observaties berekenden we dat een scholekster gemiddeld 0.16 keer per uur verstoord werd. Dit aantal ligt lager dan het aantal geobserveerde verstoringen per uur, omdat de meeste verstoringen maar een deel van de scholeksters betrof. Scholeksters werden gemiddeld 0.06 keer per uur door menselijke activiteiten en 0.1 keer per uur door een natuurlijke bron (roofvogels of een onbekende verstoringsbron) verstoord. In totaal komt dit voor een individu neer op ongeveer één menselijke verstoring per 15 uur overtijen, dus (uitgaande van een hoogwater periode van 6 uur) eens per tweeënhalve hoogwaterperiodes.
Tabel 1 Overzicht van waargenomen verstoringen van scholeksters per verstoringsbron, in het najaar van 2017. (LM) betekent dat de verstoringsbron behoort tot de Luchtmacht.
| Verstoringsbron | Aantal verstoringen | Scholeksters per verstoring | Frequentie (per scholekster per uur) |
|---|---|---|---|
| MENSELIJK | |||
| Straaljager (LM) | 20 | 800 | 0.028 |
| Helicopter (LM) | 11 | 230 | 0.004 |
| Motorvoertuig (LM) | 9 | 1110 | 0.018 |
| Burgervliegtuig | 6 | 680 | 0.007 |
| Wandelaar | 5 | 630 | 0.006 |
| Totaal mens | 51 | 700 | 0.063 |
| NATUURLIJK | |||
| Roofvogel | 8 | 990 | 0.014 |
| Onbekend | 56 | 900 | 0.089 |
| Totaal natuur | 64 | 910 | 0.103 |
Vliegafstand na verstoring
Een verstoring zorgde er voor dat een scholekster na opvliegen een afstand van enkele honderden meters aflegde. De vliegafstanden zijn per verstoringsbron weergegeven in Figuur 2. Afstanden die scholeksters vlogen waren groter na een verstoring door luchtmacht, maar door de grote variatie in vluchtafstanden niet significant verschillend van verstoringen door wandelaars of natuurlijke bronnen.
Figuur 2. Gemiddelde directe vliegafstanden door verschillende verstoringsbronnen, met standaardfouten. Ter vergelijking geeft de eerste staaf onverstoorde beweging weer. De getallen in de staven geven steekproefgroottes weer.
Verplaatsingsafstanden tijdens de hele hoogwaterperiode
Onder onverstoorde omstandigheden worden verplaatsingsafstanden van scholeksters tijdens hoogwater bepaald door de hoogte van de waterstanden, aangezien groepen vogels met de waterlijn meeschuiven. We onderzochten of verstoring ook de totale afstand beïnvloedt die scholeksters tijdens hoogwater afleggen. We vergeleken de totale afstand die een scholekster tijdens een hoogwaterperiode aflegde (gemiddeld ongeveer 2 km) met de afstand die de scholekster aflegde als directe reactie op verstoring. Directe verplaatsing door verstoring bleek één op één gereflecteerd te worden in de totale afstand van de hele hoogwaterperiode. Dat betekent dat een vogel die door een verstoring bijvoorbeeld 400m verplaatst, in de totale hoogwaterperiode ook 400m meer aflegt. Wat afgelegde afstand betreft wordt het directe effect van de verstoring dus niet gecompenseerd, maar ook niet verergerd in de uren na de verstoring. Daadwerkelijke verstoring kwam echter niet veel voor, en in de praktijk leek de totaal afgelegde afstand tijdens een hoogwaterperiode sterker bepaald te worden door waterhoogte (hoger water dwingt vogels verder landinwaarts) en de specifieke hoogwatervluchtplaats waarop een vogel zich bevond (vogels op Nulpunt en Tankdoel bewogen meer dan die op Kroonpolder, omdat de zandvlakte op die locaties breder is).
Een eerste schatting van energetische kosten
Met gebruik van gegevens uit bestaande literatuur maakten we een schatting van de energetische kosten van verstoring. Verstoring door menselijke activiteiten op de Vliehors impliceren extra energiekosten ter grootte van ongeveer 0.1% van het dagelijkse energiebudget. Het zou per dag gemiddeld een halve minuut extra foerageren vereisen om die kosten te compenseren. Deze resultaten geven weer dat effecten van verstoring op overtijende scholeksters op de Vliehors gemiddeld genomen minimaal zijn. Verder onderzoek moet uitwijzen of er incidenteel grote verstoringen plaatsvinden die een groter effect hebben en hoe de verstoring van scholeksters zich verhoudt met die van andere soorten. Een aanstaande publicatie van CHIRP zal dieper ingaan op verstoringsfrequenties en de vergelijking tussen verschillende soorten.
Het artikel is gepubliceerd in Avian Research en vrij te downloaden: Link.
Formulier haalt reacties op...
